Uluslararası Şeffaflık Örgütü 2019 yılı Yolsuzluk Algı Endeksi'ne nazaran Türkiye, geçen yıla nazaran 2 puan kaybederek 91'inci sıraya düştü. Son altı yılda notu en çok düşen 3 ülkeden biri olan Türkiye'nin endekste gerilemesinin nedenleri olarak ise giderek artan otoriterleşme eğilimi, yargı bağımsızlığı ve hukuk devleti unsurlarına yönelik ihlaller ile denetleyici ve düzenleyici kurumların fonksiyonsuzlaşması gösterildi.
Yolsuzluk Algı Endeksi nedir?
Uluslararası Şeffaflık Örgütü'nün 1995 yılından beri her sene yayınladığı Yolsuzluk Algı Endeksi, uzmanların, sivil toplum örgütlerinin ve iş insanlarının kamu kesitindeki yolsuzluğa dair algılarını yansıtıyor.
En az üç memleketler arası kurumun yürüttüğü araştırmanın bulgularına dayanarak hazırlanan endekste, 0 puan yolsuzluk algısının yüksekliğine, 100 puan ise yolsuzluk algısının düşüklüğüne işaret ediyor.
Türkiye'nin endeksteki yeri ne?
Örgütün 2019 yılı Yolsuzluk Algı Endeksi'ne nazaran geçtiğimiz yıla nazaran 2 puan daha kaybeden Türkiye, sıralamada 13 basamak geriye düştü ve 180 ülke ortasında 39 puanla 91'inci sırada yer aldı.
Türkiye , AB ve OECD ülkerleriyle kıyaslandığında nerede?
Uluslararası Şeffaflık Derneği'nin açıklamasında, Türkiye Avrupa Birliği (AB) ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ülkeleri ile karşılaştırıldı. Buna nazaran, Türkiye, AB üyesi 28 ülke ile karşılaştırıldığında en son sırada yer alıyor.
Türkiye, endekste 36 OECD üyesi ülke arasında sondan ikinci sırada, G20 ülkeleri ortasında ise sondan dördüncü sırada bulunuyor.
Türkiye'deki gerilemenin nedenleri neler?
Uluslararası Şeffaflık Derneği, Türkiye'nin Yolsuzluk Algı Endeksi'ndeki bu gerilemesini “gücün, otoriter rejimlere misal bir yoğunluk ile yürütme erkinde ve tek elde toplanması, yargı bağımsızlığı ve hukuk devleti prensiplerine yönelik ihlaller, kamu kurumlarının, bilhassa de denetleyici ve düzenleyici kurumların tesirini ve fonksiyonunu yitirmesi, Meclis’in denetleme ve hesap sorma gücünü kaybetmiş olması” ile açıkladı.
“Yargının yolsuzlukla çaba gücü zayıf”
“Cezasızlık ve yargının yolsuzlukla gayret gücünün zayıf olması endeksteki düşüşün nedenleri arasındadır” denilen açıklamada, birtakım isimli istatistiklerden örnekler verildi.
Ekonomi, Sanayi ve Ticarete Ait Kabahatler başlığındaki kabahatler için verilen 'kovuşturmaya yer yoktur' kararlarının oranının yüzde 29'dan yüzde 47'ye, Kamu İtimadına Karşı Cürümler başlığında ise oranın yüzde 23’ten yüzde 45’e yükseldiği belirtildi.
Dernek, Türkiye'de kamu ihalelerinin gereğince şeffaf olmadığına da dikkat çekti.
“Türkiye'de Kamu İhale Kanunu'nda yapılan 200'e yakın değişiklik” değişiklik eleştirilerek 2004 yılında yüzde 75 olan açık ihale oranının 2019 yılının birinci 6 ayında yüzde 63’e kadar düştüğü belirtildi.
Açıklamada, “Kamu ihalelerinin gerekli şeffaflık, denetim ve hesap verebilirlik mekanizmalarından mahrum bir biçimde yürütülmesi, ahbap çavuş kapitalizmi tenkitlerini artırmaktadır ” tabiri kullanıldı.
“Kamu kaynaklarının denetlenemediği” belirtilerek “siyasetin finansmanı ile siyasal etik konularını düzenleyen yasal çerçevenin zayıflığının yolsuzluk riskini artırdığına” vurgu yapıldı.
“Türkiye son altı yılda notu en çok düşen altı ülkeden biri”
Uluslararası Şeffaflık Örgütü İdare Şurası üyesi ve Memleketler arası Şeffaflık Derneği Lideri Oya Özarslan, Türkiye’nin bilhassa son altı yılda yolsuzluk konusunda büyük bir irtifa kaybettiğini söyledi.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Özarslan, “Türkiye’nin en son 2013’te 50'nciydi. O yıldan bu yana daima gerileyerek 2019’da 39’a kadar düştü. Bu da 180 ülke ortasında 91'inci sıraya gerilemesine neden oldu. Artık yolsuzluğun çok olarak algılandığı kırmızı bölgede yer alıyor. Bundan daha vahimi, son altı yılda notu en çok düşen altı ülkeden biri. Bu periyotluk, anlık, yıllık bir düşüşe değil bariz bir düşüşe işaret ediyor. Besbelli olarak kamu kaynaklarının aktarılması, liyakat, usulsüzlük, yolsuzluk üzere alanlarda büyük bir gerileme kaydediyoruz. Toplumsal eşitsizlik üzere yansımaları da oluyor. Kimi şahıslar birtakım kümeler haksız olarak yarar elde ediyor. Bizim eğitime sıhhate, yatırıma, altyapıya harcanması gereken kaynaklarımız birilerinin cebinde son buluyor’’ dedi.
Özarslan, bu durumun birebir vakitte Türkiye'nin “rekabetçiliğini ve yatırım çekebilme kapasitesini düşürdüğünü” kaydetti.
Özarslan, “Acilen kurum ve kuralların işlediği ve istikrar denetleme sistemlerinin bulunduğu tam demokratik bir sisteme dönülmeli” davetinde bulundu.
Ülkelerin endeksteki yerlerini gösteren harita için
2019 yılı Yolsuzluk Algı Endeksi'nin birinci üç sırasında 87'şer puan alan Danimarka ve Yeni Zelanda ile 86 puan alan Finlandiya bulunuyor.
Endeksin son sıralarında ise 9 puanla Somali, 12 puan ile Güney Sudan ve 13 puan ile Suriye yer alıyor.
